بررسی علمی پرونده انتقال پایتخت، ۴
انتقال پایتخت از دیدگاه خطرپذیری لرزه ای با شرایط کنونی انتقال پایتخت دور از ذهن می نماید
به گزارش کاروخدمت، به قول محقق سازمان زمین شناسی مقایسه مساحت شهری و جمعیت متمرکز و پراکنده امروزه تهران با شرایط قدیم خود گویای خطرپذیرتر شدن لجام گسیخته آن است و اگر یکی از علل پیشنهاد تغییر پایتخت در ایران امروز همین مورد برشمرده شود، با عنایت به شرایط اقتصادی دشوار کنونی در کشور و روی زمین ماندن خیلی از پروژه های عمرانی، انجام عملی انتقال پایتخت بسیار دور از ذهن می نماید.
دکتر شهریار سلیمانی آزاد، پژوهشگر لرزه زمین ساخت و مسؤول پروژه های پالئوسایزمولوژی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در گفتگو با ایسنا، ضمن اشاره به مطرح شدن چندین باره انتقال پایتخت اظهار داشت: چندی است تغییر پایتخت امروزی ایران یکی از مهم ترین موضوع های مورد بحث و گفتگو در بین مدیران سیاسی، اهالی علم و مردم است. موضوعی که بدون شک برای شناخت آن ضرورت نگاه و بررسی از زوایای تخصصی متعدد (همچون؛ معماری، جامعه شناسی، اثرات تغییرات اقلیمی، مخاطرات متعدد و... ) ضروری می باشد. اصلا ریشه این مورد از کجاست؟
وی ادامه داد: از دیر باز، انسان ها با ساختن جوامع کوچک و بزرگ روستایی و شهری کوشیده اند تا از زندگی مرفه تر و امن تری بهره بجویند. ناامنی برآمده از تمرکز جمعیتی در هر پهنه خطرناک، پیامدی جز افزایش احتمال صدمه پذیری را به دنبال نخواهد داشت.
سلیمانی آزاد با اشاره به اینکه خطر می تواند مخاطره ای طبیعی و یا انسان زاد و گاه تلفیقی از هر دو باشد، افزود: به بیان دیگر، هنگامی که با وجود آگاهی از احتمال بالای رخداد مخاطره ای طبیعی و بزرگ، با سهل انگاری های فنی و نظارتی، نه تنها چاره ای نیندیشیم، بلکه بر نتایج سوء رخداد آن مخاطره هم بیفزاییم، این همان ترکیب دو مخاطره طبیعی و انسان زاد است، یعنی همان قوز بالا قوز!
پژوهشگر لرزه زمین ساخت و مسؤول پروژه های پالئوسایزمولوژی سازمان زمین شناسی تصریح کرد: اگر مردمان شهر باستانی ری و روستای تهران از توابع آن در دو سده پیش روحشان هم از پایتخت شدن آن در آینده ای نزدیک با خبر بود، شاید تدبیری با نگرشی چند جانبه به انجام چنین کاری می داشتند و چالش های حال حاضر ما ساکنین امروزی تهران بسیار کمتر بود!... ولی افسوس که چنین نبود و شاید پایتخت شدن تهران بیشتر به هوس فلان شاه قاجار برای خوشگذرانی در آب و هوای خوب آن ارتباط داشت تا جنبه های خردمندانه و استراتژیک.
وی افزود: به یاد دارم در کتابی، نویسنده شکل گیری و رشد شهر های ما ایرانی ها را در سده های اخیر، رشد همان روستاهای پیشین بر می شمرد که حتی مسیر خیلی از خیابان های آنها همان کوچه باغ های قدیمی روستاهای اولین است و بس. دیدگاه "هر چه پیش آید خوش آید" و امید تنها به آسمان برای بارش خوب سال آتی برای جامعه کشاورزی ایران قدیم، همچون علل این امر از جانب نگارنده کتاب مورد اشاره برشمرده شده بود.
سلیمانی آزاد تصریح کرد: به دور از درست یا نادرست بودن نگرش یاد شده، حقیقت بی نظمی و پلشتی توسعه روستاها و شهر های ما در خلال سده های اخیر قابل انکار نیست... بخصوص در مورد شهری همچون تهران.
وی تهران را شهری کوهپایه ای برشمرد و افزود: این شهر در جنوب رشته کوه البرز و شمال دشت کویر قرار گرفته که به همین سبب هم در نزدیکی گسل های جنبا و دارای سابقه لرزه خیزی آنها شکل گرفته و گسترش یافته است. ازاین رو، گسترش ابتدایی آن از شهر ری به سمت شمال و جنوب بوده و در ادامه هم مناطق شهری آن به سمت خاور و باختر گسترده شده است.
این پژوهشگر لرزه زمین ساخت سازمان زمین شناسی خاطرنشان کرد: افزون بر این، وجود شهرک های اقماری و حاشیه نشینی های گسترده چند دهه گذشته در آن، از دیگر خصوصیت های این کلانشهر به شمار می آید، بگونه ای که مساحت گسسته مناطق مسکونی این شهر و مناطق حاشیه ای آن به بیشتر از هزار کیلومتر مربع رسیده است.
وی اظهار نمود: تنها از دیدگاه مخاطرات طبیعی در رابطه با این گستره جمعیتی، باید به یاد داشته باشیم که بر پایه مستندات تاریخی، در هنگام آخرین زمینلرزه بزرگ شهر ری در سال ۱۸۳۰ میلادی (یعنی در کمتر از دو سده پیش) جمعیت کل آن کمتر از ۶۰ هزار نفر و مساحت آن کمتر از ۲ کیلومتر مربع بوده است. ازاین رو، مقایسه مساحت شهری و جمعیت متمرکز و پراکنده امروزه آن با شرایط یاد شده خود گویای خطرپذیرتر شدن لجام گسیخته آن است.
وی تصریح کرد: اگر یکی از علل پیشنهاد تغییر پایتخت در ایران امروز همین مورد برشمرده شود، سؤال دیگری در پیش روی همگان قرار می گیرد؛ آیا دیگر شهر های جایگزین تهران برای پایتخت شدن (چه متمرکز و چه غیرمتمرکز) شرایط لرزه زمین ساختی بهتری نسبت به تهران دارند یا خیر؟ سؤالی که لازمه پاسخگویی به آن فراهم بودن داده های علمی کافی و باکیفیت مناسب می باشد. از طرفی، پدیده هایی همچون تغییرات اقلیمی و اثرات مخرب آن در کاستن از دسترسی انسان ها به منابع آب (به ویژه در عرض های جغرافیایی جنوبی تر) موجبات کوچ هر چه بیشتر مردم به سمت شهرها و مناطق شمالی تر را به دنبال خواهد داشت. چون که از این پس دسترسی به منابع آب شیرین محدود زمین اولویت بیشتری نسبت به گذشته ای حتی نه چندان دور را خواهد داشت. پس می بینیم که تنها همین یک مورد برای ایجاد محدودیت در جابه جایی پایتخت به مثلاً مناطق گاه کم خطرتر لرزه ای جنوبی تر کافی است.
سلیمانی آزاد تصریح کرد: از دیدگاه لرزه زمین ساختی، میتوان گفت «اگر و تنها اگر» با عنایت به نوسازی ها و بازسازی های سه دهه گذشته ای که در تهران صورت گرفته است، آئین نامه طراحی ساختمان ها در مقابل زلزله به درستی طرح، نظارت و اجرا شده بود، حال می توانستیم به جرأت بگوییم که تغییر پایتخت ایران در شرایط موجود هیچ توجیه فنی و اقتصادی ندارد.
مسؤول پروژه های پالئوسایزمولوژی سازمان زمین شناسی کشور تصریح کرد: با این وجود به گواه متخصصان ساخت و ساز، به جهت سود سرشار صنعت ساختمان سازی، این مورد ورود سرمایه داران غیر متخصص (همچون سیاسیون، پزشکان و... ) در این صنعت را به دنبال داشته که گاه با اعمال نفوذ در نظارت های فنی و کسب نتایج بسیار غیرقابل اعتماد مانع از بیان چنین موردی می شود. از طرفی هم با عنایت به شرایط اقتصادی دشوار کنونی در کشور و روی زمین ماندن خیلی از پروژه های عمرانی، انجام عملی انتقال پایتخت بسیار دور از ذهن می نماید.
وی تصریح کرد: همواره باید به این مورد باور داشت که «کار نیکو کردن از پر کردن است» و جامعه فنی ما تنها با ساخت و گسترش شهری ایمن و بازنگری و مقاوم سازی موردی سازه های پیش تر طراحی و ساخته شده می تواند در همکاری تخصصی با شرکتهای بیمه در بین و بلند مدت، با کاستن از میزان صدمه پذیری به کاهش ریسک لرزه ای این کلانشهر کمک نماید. به کارگیری همزمان این دو تدبیر، نگرانی جبران بی دغدغه خسارات مالی محتمل برای مردم در امان مانده از خطر را هم به ارمغان خواهد داشت.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب